Bigos, nazywany często "polskim daniem narodowym", to potrawa, która łączy w sobie wszystko, co najlepsze w polskiej kuchni: długie gotowanie, intensywne smaki, połączenie mięsa i warzyw oraz tradycję, która sięga czasów królewskich. Zdaniem wielu osób, to właśnie bigos jest kwintesencją polskiego podejścia do gotowania.
Historia bigosu sięga XVI wieku, kiedy to pojawił się na stołach szlacheckich i królewskich. Etymologia nazwy nie jest do końca jasna - niektórzy sugerują, że pochodzi ona od niemieckiego słowa "begossen" (polany), inni twierdzą, że od łacińskiego "bigustus" (dwusmakowy). Niezależnie od pochodzenia nazwy, bigos przez wieki zajmował honorowe miejsce w polskiej kuchni i kulturze, wspominany nawet przez Adama Mickiewicza w "Panu Tadeuszu".
Tradycyjny bigos to danie, które zyskuje na smaku z każdym podgrzaniem. Dawniej przygotowywano go w dużych ilościach, a następnie odgrzewano przez kilka dni, co sprzyjało rozwijaniu się smaku. Dlatego właśnie mówi się, że bigos najlepiej smakuje na trzeci dzień.
Składniki
Składniki podstawowe:
- 1 kg kapusty kiszonej
- 500 g kapusty białej
- 500 g różnych rodzajów mięsa (wieprzowina, wołowina, dziczyzna - opcjonalnie)
- 300 g kiełbasy wędzonej
- 150 g boczku wędzonego
- 50 g suszonych grzybów (najlepiej borowików)
- 2 duże cebule
- 2-3 jabłka (najlepiej kwaśne)
- 100 g suszonych śliwek (opcjonalnie)
- 2 łyżki koncentratu pomidorowego
- 3 liście laurowe
- 5 ziaren ziela angielskiego
- 5 ziaren jałowca
- 1 łyżeczka kminku
- 2 łyżki oleju
- 1/2 szklanki czerwonego wina (opcjonalnie)
- Sól i pieprz do smaku
Przygotowanie
Przygotowanie składników:
- Suszone grzyby namoczyć w ciepłej wodzie na około 30 minut, a następnie ugotować w tej samej wodzie do miękkości (około 20-30 minut). Odcedzić, zachowując wywar, a grzyby drobno posiekać.
- Kapustę kiszoną, jeśli jest bardzo kwaśna, można przepłukać zimną wodą i odcisnąć. Następnie posiekać i umieścić w dużym garnku.
- Kapustę białą poszatkować, sparzyć wrzątkiem przez 5 minut, odcedzić i dodać do kapusty kiszonej.
- Mięso pokroić w kostkę, kiełbasę i boczek w plasterki.
- Cebulę pokroić w kostkę, jabłka obrać i zetrzeć na tarce o grubych oczkach.
Przygotowanie bigosu:
- Na patelni rozgrzać olej i zrumienić mięso partiami, doprawiając solą i pieprzem. Przełożyć do garnka z kapustą.
- Na tej samej patelni podsmażyć boczek i kiełbasę, a następnie dodać cebulę i smażyć do zeszklenia. Przełożyć wszystko do garnka z kapustą i mięsem.
- Do garnka dodać posiekane grzyby, wywar z grzybów, starte jabłka, suszone śliwki (jeśli używamy), koncentrat pomidorowy, przyprawy (liście laurowe, ziele angielskie, jałowiec, kminek).
- Jeśli używamy, dodać czerwone wino.
- Wszystko dokładnie wymieszać, przykryć i gotować na małym ogniu przez minimum 2-3 godziny, od czasu do czasu mieszając. Bigos powinien być gęsty, ale jeśli jest zbyt suchy, można dodać trochę wody lub bulionu.
- Bigos najlepiej smakuje odgrzewany, więc idealnie jest przygotować go dzień wcześniej, a następnie odgrzewać przez kolejne dni, za każdym razem gotując go przez około 30 minut.
- Przed podaniem doprawić do smaku solą i pieprzem.
Podawanie:
Bigos tradycyjnie podaje się gorący, z pieczywem, najlepiej z ciemnym chlebem na zakwasie. Jest to danie, które doskonale sprawdza się w zimowe dni, podczas uroczystości rodzinnych, a także na polowaniach, stąd jego inna nazwa – "bigos myśliwski". Można go również zamrozić i przechowywać przez dłuższy czas.
Wskazówki i porady
Aby przygotować najlepszy bigos, warto pamiętać o kilku ważnych zasadach:
- Różnorodność mięs: Im więcej różnych rodzajów mięsa użyjemy, tym bogatszy będzie smak bigosu. Idealne połączenie to wieprzowina, wołowina i dziczyzna, ale można też użyć samej wieprzowiny.
- Długie gotowanie: Bigos to danie, które wymaga czasu. Minimum to 2-3 godziny gotowania, ale najlepiej przygotować go dzień wcześniej i odgrzewać przez kilka dni.
- Proporcje kapusty: Klasyczny stosunek kapusty kiszonej do świeżej to 2:1, ale można go dostosować według własnych preferencji. Jeśli lubisz łagodniejszy smak, zwiększ ilość kapusty świeżej.
- Dodatki owocowe: Jabłka i suszone śliwki dodają bigosowi słodyczy, która równoważy kwaśność kapusty. To tradycyjne dodatki, które warto uwzględnić.
- Przechowywanie: Bigos idealnie nadaje się do zamrożenia. Możesz przygotować dużą porcję i zamrozić w mniejszych pojemnikach na później.
Bigos to nie tylko danie, ale także element polskiej tożsamości i kultury. Każda rodzina ma swoją własną recepturę, przekazywaną z pokolenia na pokolenie. Regionalne różnice w przygotowaniu bigosu pokazują bogactwo polskiej kuchni i kreatywność naszych przodków w wykorzystywaniu dostępnych składników.
Przygotowanie bigosu to doskonała okazja do eksperymentowania w kuchni. Możesz dostosować proporcje składników, dodać ulubione przyprawy czy wprowadzić własne innowacje, takie jak dodanie miodu, pomarańczy czy grzybów innych niż borowiki. Niezależnie od tego, jaki wariant wybierzesz, pamiętaj, że podstawą dobrego bigosu jest cierpliwość i miłość do gotowania.